Nëse ndonjëherë ke menduar pse fillojmë të qeshim menjëherë sapo dikush na gudulis, nuk je vetëm. Kjo është një pyetje që shumë njerëz ia bëjnë vetes, veçanërisht kur nuk mund ta ndalojnë të qeshurën edhe kur e dinë se po gudulisen me qëllim. Fenomeni i të qeshurit gjatë gudulisjes nuk është thjesht një reagim i rastësishëm, por një kombinim i ndërlikuar i faktorëve biologjikë, psikologjikë dhe socialë që bashkëpunojnë në mënyrë të habitshme.
Çfarë është gudulisja?
Gudulisja është një ndjesi fizike që krijohet kur lëkura stimulohet në mënyrë të lehtë dhe të përsëritur, zakonisht në zona të ndjeshme si pjesa e brinjëve, qafa, këmbët ose poshtë sqetullave. Kjo ndjesi mund të jetë aq e fortë sa të na bëjë të qeshim, të rrëqethemi ose të përpiqemi të largohemi nga stimuli. Gudulisja zakonisht ndahet në dy lloje: gudulisje e lehtë (knismesis) dhe gudulisje e thellë (gargalesis). E para është më shumë si kruarje, kurse e dyta është ajo që na bën të shpërthejmë në të qeshura.
Pse reagojmë me të qeshur?
Kur dikush na gudulis, truri e përjeton këtë ndjesi si një sinjal të papritur që aktivizon disa pjesë të sistemit nervor. Përgjigja e menjëhershme është qeshja – por jo thjesht si reagim ndaj kënaqësisë. Të qeshurit gjatë gudulisjes është një refleks mbrojtës që vjen nga ndërveprimi mes trurit të mesëm dhe qendrave të tjera të trurit që janë të lidhura me emocionet dhe lëvizjet.
Studiuesit kanë vënë re se gjatë gudulisjes, aktivizohet një pjesë e trurit e quajtur hipotalamusi, e cila lidhet me luftën apo ikjen – një sistem që na ndihmon të mbijetojmë. Pra, trupi jonë e percepton gudulisjen si një formë të ndërhyrjes në zonat e ndjeshme dhe e shoqëron atë me një të qeshur automatike, që ndonjëherë nuk ka asnjë lidhje me humorin.
Pse nuk mund ta gudulisim veten?
Një nga misteret më interesante rreth gudulisjes është fakti që nuk mund ta bëjmë vetë. Edhe nëse e dimë saktësisht se ku jemi më të ndjeshëm dhe e provojmë, nuk ndodh i njëjti reagim. Arsyeja qëndron te mënyra se si truri ynë parashikon lëvizjet tona. Kur vetë e lëviz dorën për të gudulisur veten, truri e di saktësisht se çfarë do të ndodhë dhe “filtron” ndjesinë para se të arrijë në nivelin e “alarmit”.
Pra, truri jonë është shumë i zgjuar për t’u mashtruar nga vetja. Ai e kupton se stimujt po vijnë nga vetë ne dhe nuk i trajton si të rrezikshëm apo të paparashikueshëm. Ndërsa kur dikush tjetër na gudulis papritur, befasia dhe mungesa e kontrollit janë ato që nxisin të qeshurën.
Një formë komunikimi social?
Shumë studiues besojnë se gudulisja dhe e qeshura që vjen prej saj kanë një funksion social. Kjo është e dukshme sidomos te fëmijët që shpesh lozin duke u gudulisur me njëri-tjetrin. Të qeshurat që shfaqen gjatë këtyre momenteve shërbejnë për të krijuar lidhje, për të ndërtuar besim dhe për të zhvilluar marrëdhënie. Është një mënyrë natyrale për të komunikuar në mënyrë joverbale dhe për të ndarë emocione pozitive.
Gudulisja në këtë mënyrë ndihmon edhe në ndërtimin e marrëdhënieve mes prindërve dhe fëmijëve. Lojërat me gudulisje i ndihmojnë fëmijët të mësojnë kufijtë truporë, të ndërtojnë ndjenjën e sigurisë dhe të shprehin gëzim në mënyrë të natyrshme.
Një mekanizëm evolutiv mbrojtës?
Një teori interesante thotë se zonat më të ndjeshme ndaj gudulisjes janë pikërisht ato pjesë të trupit që janë më të pambrojtura në rast sulmi. Zona si barku, qafa dhe brinjët janë jetike dhe trupi ynë është ndërtuar në mënyrë që të reagojë shpejt ndaj çdo prekjeje aty. Kështu, gudulisja ndoshta ka evoluar si një mënyrë për të na mbajtur vigjilentë ndaj prekjes së papritur në pjesët më të rrezikuara të trupit.
E qeshura që shfaqet si pasojë është një mënyrë e trurit për të neutralizuar stresin që vjen nga kjo ndjesi “kërcënuese” dhe për ta kthyer atë në një përjetim pozitiv dhe social.
Si ndikon personaliteti dhe gjendja emocionale?
Jo të gjithë reagojnë njësoj ndaj gudulisjes. Disa janë shumë të ndjeshëm, të tjerë pothuajse nuk reagojnë fare. Kjo mund të lidhet me faktorë psikologjikë si ndrojtja, ndjeshmëria personale ose marrëdhënia me personin që po gudulis. Për shembull, nëse ndihesh në siklet apo nuk ke besim te personi që po të gudulis, trupi mund ta interpretojë këtë si një formë tensioni dhe të mos reagojë me të qeshura.
Gjendja emocionale gjithashtu ka ndikim. Nëse je i stresuar, nervoz apo i shqetësuar, mund të mos jesh aq i ndjeshëm ndaj gudulisjes sa në një moment kur ndihesh i qetë dhe i lumtur.
…
Të qeshurit gjatë gudulisjes nuk është një rastësi. Është një përgjigje komplekse që përfshin trurin, trupin dhe emocionet tona. Gudulisja aktivizon pjesë të trurit që lidhen me mbrojtjen, por gjithashtu shërben edhe si një urë komunikimi mes njerëzve. Ajo na kujton se, edhe pse duket si një lojë e thjeshtë, pas saj fshihen mekanizma të mrekullueshëm të trupit dhe mendjes.
Në fund të ditës, ajo e qeshura spontane që na shpërthen kur dikush na gudulis, është një reflektim i natyrës sonë njerëzore – e ndjeshme, sociale dhe gjithmonë në kërkim të lidhjes dhe gëzimit.