A e ke vënë re ndonjëherë që pas një dushi të gjatë, një larjeje enësh apo notimi, gishtat e duarve (e ndonjëherë edhe të këmbëve) rrudhen si rrush i thatë? Shumëkush e ka pyetur veten: Pse ndodh kjo gjë? Është ndonjë problem? Është normale? Ky fenomen i çuditshëm ka intriguar shkencëtarët për dekada dhe ka kaluar nga një mister biologjik në një shpjegim interesant me lidhje evolutive dhe neurologjike. Le ta zbulojmë së bashku.
Çfarë ndodh me të vërtetë kur duart rrudhen?
Kur duart tona qëndrojnë për disa minuta në kontakt me ujin, veçanërisht ujin e ngrohtë ose të vakët, lëkura në majat e gishtave fillon të rrudhet. Këto rrudha nuk ndodhin menjëherë, por pas disa minutash ekspozimi. Zakonisht ndodhin vetëm në pjesët e trupit që kanë një lëkurë të veçantë të quajtur lëkurë glabre, që gjendet në majat e gishtave, pëllëmbët dhe shputat e këmbëve.
Për shumë vite mendohej se kjo ndodhte thjesht sepse uji hynte në shtresat e sipërme të lëkurës dhe i bënte ato të zgjeroheshin, çka shkakton rrudha. Por sot shkenca ka një përgjigje më të saktë dhe më intriguese.
A është thjesht absorbim i ujit? Jo më!
Hulumtimet e kohëve të fundit kanë treguar se rrudhosja e lëkurës në ujë nuk është thjesht rezultat i lagështirës. Në fakt, ky është një proces që kontrollohet nga sistemi nervor autonom – pra, nga truri ynë pa ndërhyrjen tonë të vetëdijshme. Kur ekspozohemi ndaj ujit për disa minuta, truri i jep sinjal enëve të gjakut që ndodhen nën lëkurë që të ngushtohen. Kjo tkurrje e enëve të gjakut shkakton tërheqje të lëkurës nga brenda dhe si rezultat, krijohen rrudha.
Ky proces quhet “vazokonstriksion” dhe është provuar përmes eksperimentesh te njerëzit që kanë dëmtime të nervave të dorës – atyre nuk u rrudhet lëkura në ujë sepse sinjali nervor nuk funksionon.
Pse trupi e bën këtë? A ka ndonjë qëllim?
Po! Dhe është pikërisht këtu ku gjërat bëhen edhe më interesante. Sipas studiuesve, rrudhosja e duarve në ujë është një mekanizëm i zhvilluar gjatë evolucionit tonë për të na ndihmuar të kapim më mirë gjërat në ambiente të lagështa.
Imagjino një situatë ku duart janë të lagura dhe duhet të kapësh një gur, një degë apo një mjet pune. Pa rrudha, objekti rrëshqet më lehtë. Por kur gishtat janë të rrudhur, ato krijojnë një lloj “gripi” natyral, që rrit fërkimin dhe përmirëson kapjen. Është njësoj si t’i kesh duart të pajisura me goma kundër rrëshqitjes.
Ky është një avantazh i dobishëm për njerëzit që jetonin në ambiente me shumë shi ose pranë ujit, dhe ndoshta ka ndihmuar paraardhësit tanë në mbijetesë.
A duhet të shqetësohemi kur na rrudhen duart?
Në shumicën dërrmuese të rasteve, ky është një proces krejtësisht normal dhe i padëmshëm. Rrudhat zhduken pak minuta pasi del nga uji dhe lëkura rikthehet në gjendjen e mëparshme. Megjithatë, nëse vëren që rrudhat po shfaqen edhe pa kontakt me ujë, ose që nuk zhduken për një kohë të gjatë, mund të jetë një shenjë e ndonjë problemi të sistemit nervor ose të qarkullimit të gjakut. Në këto raste, konsultimi me një mjek është ide e mirë.
A ndodh kjo gjë edhe te kafshët?
Jo të gjitha kafshët përjetojnë këtë fenomen. Ai është më i theksuar te njerëzit, ndoshta sepse ne kemi më shumë nevojë për përdorimin e duarve në mënyrë të hollësishme dhe për kapje të ndjeshme. Megjithatë, disa primatë kanë treguar shenja të ngjashme, gjë që mbështet teorinë se kjo është një veçori e zhvilluar gjatë evolucionit të njeriut.
Një mister i zgjidhur në majat e gishtave
Pra, pse rrudhen duart në ujë? Nuk është thjesht një efekt i ujit mbi lëkurë. Është një përgjigje e zgjuar e trupit tonë, e kontrolluar nga truri dhe nervat, për të na ndihmuar të funksionojmë më mirë në një ambient të lagësht. Një shembull tjetër i mahnitshëm i mënyrës se si trupi ynë është ndërtuar për t’u përshtatur dhe mbijetuar.
Herën tjetër që je në dush dhe shikon gishtat e rrudhur, mos i shiko si diçka të çuditshme. Shikoji si dëshmi të një trupi që punon në harmoni me natyrën dhe historinë e tij.