Në jetën e përditshme, një nga pamjet më të zakonshme dhe më të bukura është ajo e diellit që shkëlqen në qiell me një ngjyrë të ngrohtë të verdhë. Por a është vërtet drita e diellit e verdhë? Apo është thjesht perceptimi ynë që e bën të duket e tillë? Kjo pyetje ka intriguar jo vetëm fëmijët kur vëzhgojnë natyrën, por edhe të rriturit kur ndalen për të reflektuar mbi atë që na duket aq e zakonshme. Për të kuptuar pse drita e diellit na shfaqet e verdhë, duhet të hyjmë pak në botën e fizikës dhe të mënyrës sesi syri ynë përpunon dritën.
Drita e diellit në të vërtetë është e bardhë
Për të filluar nga fillimi: drita që lëshon dielli nuk është vërtet e verdhë, por është dritë e bardhë. Drita e bardhë është një përzierje e të gjitha ngjyrave që përbëjnë spektrin e dukshëm të dritës: e kuqe, portokalli, e verdhë, e gjelbër, blu, indigjo dhe vjollcë. Kur këto ngjyra kombinohen në mënyrë të barabartë, ne i perceptojmë si dritë të bardhë.
Në hapësirë, larg atmosferës së Tokës, astronautët e shohin dritën e diellit si të bardhë. Kjo do të thotë që ngjyra që ne shohim nga Toka nuk është për shkak të vetë diellit, por për shkak të mënyrës se si atmosfera jonë ndërvepron me këtë dritë.
Atmosfera dhe shpërndarja e dritës
Kur drita e diellit hyn në atmosferën e Tokës, ajo përballet me grimca të ajrit, pluhur, ujë dhe molekula të ndryshme. Këto grimca shkaktojnë një fenomen të quajtur shpërndarja Rayleigh. Ky fenomen ndodh kur drita përhapet në mënyrë të ndryshme në varësi të gjatësisë së valës.
Ngjyrat me gjatësi vale më të shkurtër, si bluja dhe vjollca, shpërndahen më shumë kur kalojnë në atmosferë. Kjo është arsyeja pse qielli duket blu gjatë ditës. Ndërkohë, ngjyrat me gjatësi vale më të gjatë – si portokallia dhe e verdha – kalojnë më drejtpërdrejt.
Kështu, drita që arrin në sytë tanë nga dielli është më e pasur me ngjyra të verdha dhe portokalli, sepse pjesa blu dhe vjollcë është shpërndarë nëpër qiell.
Pse dielli duket më i verdhë në mëngjes dhe mbrëmje?
Në lindje dhe në perëndim, dielli duket akoma më i verdhë apo edhe portokalli e ndonjëherë kuq. Kjo ndodh sepse kur dielli është afër horizontit, drita e tij duhet të kalojë një rrugë më të gjatë nëpër atmosferë. Kjo rrugë e gjatë shkakton më shumë shpërndarje të ngjyrave blu dhe të ftohta, duke lënë pas vetëm ngjyrat e ngrohta si portokallia dhe e kuqja.
Prandaj, ndryshe nga mesdita kur dielli na duket më i bardhë ose verdhë e zbehtë, në mëngjes dhe në perëndim ngjyrat janë më të pasura dhe më të ngrohta.
Roli i syrit dhe perceptimit tonë
Një tjetër faktor i rëndësishëm është mënyra se si syri i njeriut përpunon dritën. Retina jonë ka receptorë të ndjeshëm ndaj ngjyrave të ndryshme, dhe truri ynë bën “balancimin e bardhës” në mënyrë të natyrshme. Në dritën e diellit, ai e percepton shpesh dritën si të verdhë ose të ngrohtë, sepse është mësuar me këtë ngjyrim të veçantë të spektrit gjatë ditës.
Gjithashtu, ngjyra e verdhë është ngjyrë e asociuar me ngrohtësinë dhe energjinë, prandaj edhe ndjesia që marrim nga drita e diellit është një ndjesi pozitive dhe ngushëlluese.
A ndikon ndotja në ngjyrën e dritës?
Po, edhe ndotja e ajrit ndikon në mënyrën se si duket drita e diellit. Në zonat urbane, ku ka më shumë smog, pluhur dhe grimca të imta, drita shpërndahet më shumë dhe ngjyrat e ngrohta dominojnë, duke e bërë diellin të duket më i verdhë ose portokalli edhe në mesditë.
Në zonat rurale ose malore, ku ajri është më i pastër, drita e diellit mund të duket më e bardhë, sepse ka më pak shpërndarje dhe ndotje.
Pra, pse drita e diellit është e verdhë?
Nuk është sepse vetë dielli lëshon dritë të verdhë, por sepse atmosfera jonë e filtron atë që shohim. Fenomeni i shpërndarjes së dritës, gjatësia e rrugës që bën drita për të arritur tek ne, ndotja e ajrit dhe mënyra se si e perceptojmë dritën – të gjitha këto kontribuojnë që drita e diellit të na duket e verdhë. Në realitet, dielli është një yll i bardhë që lëshon një përzierje të të gjitha ngjyrave – një spektër i plotë drite.
Në fund të ditës, ajo ngjyrë e verdhë që na ngroh lëkurën dhe na ndriçon botën është thjesht një mashtrim i bukur i natyrës – një ndërthurje perfekte e fizikës, kimisë dhe perceptimit njerëzor.