Adoleshenca është një periudhë e mbushur me ndryshime – fizike, emocionale dhe sociale. Por për shumë të rinj, ajo sjell edhe një sfidë tjetër të dukshme dhe shpeshherë të bezdisshme: shpërthimin e akneve. Shumë adoleshentë përballen me puçrra në fytyrë, shpinë apo kraharor, dhe pyesin me të drejtë: “Pse po më dalin kaq shumë akne pikërisht tani?”
Ky artikull i blogut “WHY” synon të shpjegojë në mënyrë të thjeshtë, por të plotë, pse ndodhin aknet gjatë adoleshencës, çfarë ndikon në to, dhe si mund të menaxhohen më mirë.
Çfarë janë aknet?
Aknet janë inflamacion i lëkurës që ndodh kur folikulat e qimeve bllokohen nga yndyra (sebumi), qelizat e vdekura të lëkurës dhe ndonjëherë bakteret. Kjo bllokim krijon puçrra të kuqe, të fryra apo me qelb – të njohura ndryshe si akne.
Pse shpërthejnë aknet në adoleshencë?
Arsyeja kryesore ka të bëjë me ndryshimet hormonale. Gjatë pubertetit, trupi fillon të prodhojë më shumë hormone – veçanërisht androgjene – të cilat stimulojnë gjëndrat dhjamore për të prodhuar më shumë yndyrë. Kjo yndyrë e tepërt bllokon poret dhe krijon terren të favorshëm për shumimin e baktereve si Propionibacterium acnes, që ndihmon në formimin e akneve.
Ky proces ndodh si tek djemtë ashtu edhe tek vajzat, por shpesh djemtë përjetojnë forma më të rënda të akneve për shkak të niveleve më të larta të androgjenit.
Faktorët që i përkeqësojnë aknet
Ndonëse hormonët janë shkaku kryesor, disa faktorë të tjerë mund të ndikojnë negativisht:
- Stresi – Ndonëse nuk është shkaktari direkt, stresi mund të rrisë prodhimin e kortizolit, i cili ndikon në lëkurë dhe përkeqëson gjendjen e akneve.
- Ushqimi i pashëndetshëm – Ushqimet e pasura me sheqer, yndyrna të ngopura dhe qumësht i përpunuar mund të ndikojnë në ekuilibrin hormonal dhe inflamacionin e lëkurës.
- Përdorimi i produkteve kozmetike jo të përshtatshme – Disa produkte për fytyrën, kremra apo fondatina mund të bllokojnë poret dhe të shtojnë shfaqjen e puçrrave.
- Larja e tepërt ose fërkimi i fytyrës – Në përpjekje për ta pastruar lëkurën, shumë të rinj e lajnë fytyrën shpesh apo përdorin produkte shumë agresive, gjë që mund ta irritojë më shumë lëkurën.
A kanë lidhje gjenet me aknet?
Po, edhe gjenet luajnë një rol të rëndësishëm. Nëse prindërit e tu kanë pasur akne gjatë adoleshencës, ka shumë gjasa që edhe ti të përballesh me të njëjtën gjendje. Gjenet ndikojnë në mënyrën se si lëkura prodhon yndyrë, si reagojnë poret dhe sa e ndjeshme është lëkura ndaj baktereve dhe inflamacionit.
A janë aknet të përkohshme?
Në shumicën e rasteve, po. Aknet që shfaqen në adoleshencë priren të zbehen me kalimin e kohës, sidomos pas moshës 20-25 vjeç. Megjithatë, për disa persona, veçanërisht nëse nuk trajtohen siç duhet, ato mund të vazhdojnë edhe në moshë madhore ose të lënë shenja në lëkurë.
Si mund të parandalohet apo kontrollohet shfaqja e akneve?
- Pastrimi i butë i lëkurës dy herë në ditë me një pastrues të lehtë.
- Përdorimi i produkteve jo-komedogjene (që nuk bllokojnë poret).
- Shmangia e prekjes së fytyrës me duar të papastra.
- Mbajtja e flokëve të pastër, sidomos nëse janë të yndyrshëm dhe bien në fytyrë.
- Ushqyerja e shëndetshme, duke konsumuar më shumë fruta, perime dhe ujë.
- Konsultimi me dermatolog, sidomos nëse aknet janë të përhapura ose të dhimbshme.
Në disa raste, mjeku mund të përshkruajë trajtime më të forta si kremra me përbërës aktivë (p.sh. acid salicilik, benzoil peroksid), antibiotikë lokalë apo oralë, apo edhe terapi hormonale për vajzat.
Mitet më të zakonshme rreth akneve
- “Aknet dalin nga mungesa e pastërtisë” – Jo plotësisht e vërtetë. Edhe njerëzit që kujdesen për lëkurën mund të kenë akne, sepse faktorët kryesorë janë hormonalë.
- “Duke i shtrydhur puçrrat, shërohen më shpejt” – E kundërta ndodh. Shtrydhja mund të përhapë bakteret më tej dhe të lërë shenja të përhershme.
- “Vetëm adoleshentët i kanë aknet” – Aknet mund të shfaqen në çdo moshë, edhe pse më të zakonshme janë gjatë pubertetit.
Pranimi dhe kujdesi ndaj vetes
Edhe pse mund të ndihesh i/e pasigurt për shkak të akneve, është mirë të dish se janë të zakonshme dhe nuk përcaktojnë vlerën tënde si person. Me pak durim dhe kujdes të vazhdueshëm, lëkura mund të përmirësohet ndjeshëm. Mos ngurro të kërkosh ndihmë profesionale nëse ndihesh i frustruar – sepse aknet nuk janë thjesht një problem estetik, por mund të ndikojnë edhe në shëndetin mendor.