Ka ndodhur që shumë njerëz, pavarësisht se përpiqen të hanë me kujdes ose konsumojnë sasi të vogla ushqimi, vazhdojnë të shohin rritje të peshës trupore. Është një situatë që krijon konfuzion, zhgënjim dhe shpesh pyetja që lind natyrshëm është: Pse shtojmë peshë edhe kur hamë pak? A është problemi te metabolizmi, ndoshta tek stili i jetesës, apo ndonjë gjendje shëndetësore që nuk jemi të vetëdijshëm?
Ky artikull do të analizojë arsyet më të zakonshme që mund të çojnë në shtim në peshë, edhe në rastet kur konsumimi i ushqimit duket i kufizuar.
Nuk është vetëm çfarë hash, por edhe si dhe kur e ha
Shumë njerëz përqendrohen vetëm te sasia e ushqimit, por nuk i kushtojnë rëndësi kohës së ngrënies apo mënyrës se si e konsumojnë. Ngrënia e vakteve vonë në mbrëmje, konsumimi i ushqimeve të përpunuara ose të pasura me sheqerna të fshehura mund të ndikojnë drejtpërdrejt në shtimin e peshës, edhe nëse ushqimi është “i vogël”.
Për shembull, një gotë lëng portokalli i ambalazhuar, që duket i pafajshëm, mund të përmbajë mbi 100 kalori dhe shumë gramë sheqer, që trupi i ruan si yndyrë. Pra, edhe ushqimet “e pakta” mund të jenë shumë kalorike, nëse nuk jemi të vëmendshëm.
Metabolizmi i ngadaltë
Një nga arsyet kryesore pse disa njerëz shtojnë peshë edhe kur hanë pak është metabolizmi i ngadaltë. Metabolizmi është procesi me të cilin trupi djeg kaloritë për të prodhuar energji. Kur metabolizmi është i ngadaltë, trupi nuk arrin të djegë mjaftueshëm kalori, kështu që edhe një sasi normale apo e vogël ushqimi mund të rezultojë në shtim në peshë.
Metabolizmi ndikohet nga faktorë të ndryshëm si:
- Mosha (pas moshës 30-35 fillon të ngadalësohet)
- Gjinia (në përgjithësi meshkujt kanë metabolizëm më të shpejtë)
- Masa muskulare (më shumë muskuj = më shumë djegie kalorish)
- Gjenetika
Aktiviteti fizik i pamjaftueshëm
Nëse kaloritë që marrim, qoftë edhe pak, nuk shpenzohen me aktivitet fizik, trupi i ruan si yndyrë. Shumë persona mendojnë se vetëm fakti që hanë pak është i mjaftueshëm për të mos shtuar peshë, por mungesa e lëvizjes është një faktor vendimtar.
Edhe një stil jete “ulës” – si puna në zyrë, qëndrimi i gjatë në makinë apo përpara televizorit – ndikon që trupi të konsumojë më pak energji, duke e çuar drejt grumbullimit të yndyrnave.
Ndikimi i hormoneve
Hormonet luajnë një rol kyç në kontrollin e peshës. Disbalancat hormonale si:
- Hipotiroidizmi (gjëndra tiroide që prodhon më pak hormone)
- Sindroma e vezoreve policistike (PCOS)
- Insulina dhe rezistenca ndaj saj
mund të çojnë në shtim në peshë, edhe kur dieta është e rreptë.
Në këto raste, shtimi i peshës nuk është rezultat i mungesës së vetëkontrollit, por i një procesi biologjik më të ndërlikuar.
Gjumi i pamjaftueshëm dhe stresi
Shumë njerëz nuk e lidhin mungesën e gjumit dhe nivelin e lartë të stresit me shtimin në peshë. Por këto dy elementë ndikojnë drejtpërdrejt te hormonet që rregullojnë urinë dhe ngopjen, si leptina dhe grelina.
Kur nuk fle mjaftueshëm:
- Trupi prodhon më shumë grelinë (hormoni që shton urinë)
- Dhe më pak leptinë (hormoni që të jep ndjesinë e ngopjes)
Ndërsa stresi rrit nivelin e kortizolit, një hormon që favorizon grumbullimin e yndyrës, sidomos në zonën e barkut.
Ilaçet që ndikojnë në peshë
Ka shumë ilaçe që mund të shkaktojnë shtim në peshë si efekt anësor, si:
- Antidepresivët
- Kortikosteroidët
- Ilaçet për diabetin apo tensionin e lartë
Nëse keni vënë re shtim në peshë pas fillimit të një medikamenti, mund të jetë e nevojshme të diskutoni me mjekun për alternativa.
Trupi e ruan energjinë si “mbrojtje”
Kur e privon trupin nga ushqimi (në mënyrë të vetëdijshme ose jo), ai futet në “modalitet mbijetese”. Në vend që të djegë kalori, trupi përpiqet t’i ruajë ato, pasi mendon se ndodhet në një situatë urie. Ky efekt është veçanërisht i shprehur kur njerëzit bëjnë dieta shumë të rrepta ose e lënë vaktin e mëngjesit.
Mos e mat gjithmonë me lugë
Të shtosh në peshë nuk ka të bëjë vetëm me sasinë që ha, por me një kombinim faktorësh që përfshijnë stilin e jetesës, shëndetin hormonal, gjumin, stresin dhe aktivitetin fizik. Nëse jeni të bindur që hani pak, por gjithsesi shtoni peshë, mund të jetë koha për të shqyrtuar më gjerësisht mënyrën se si ushqeheni, si flini, si lëvizni dhe çfarë ndodh në organizmin tuaj.
Në fund të ditës, trupi është më kompleks se një numër kalorish – dhe ndonjëherë, përgjigjja për pyetjen “Pse shtojmë peshë edhe kur hamë pak?” qëndron përtej pjatës.