A të ka ndodhur ndonjëherë që të nisësh të lexosh një libër ose artikull dhe pas pak minutash të ndjesh qepallat që rëndohen, përqendrimi që zbehet dhe gjumi që të afrohet ngadalë? Ky fenomen është më i zakonshëm sesa mendojmë dhe shumë prej nesh e kanë përjetuar, shpeshherë pa e kuptuar pse ndodh. Por, pse na zë gjumi duke lexuar?
Leximi dhe truri: një aktivitet që kërkon fokus
Kur lexojmë, truri ynë angazhohet në një proces të thellë përpunimi. Ai përkthen simbolet (fjalët) në kuptime, krijon imazhe mendore dhe lidh informacionin e ri me njohuritë ekzistuese. Ky aktivitet kërkon një nivel të caktuar përqendrimi dhe energjie. Nëse jemi të lodhur, ose nëse leximi bëhet në një ambient të qetë dhe të ngrohtë, truri fillon të “shkëputet” ngadalë dhe kjo çon në ndjesinë e përgjumjes.
Truri përdor leximin si “sinjal pushimi”
Leximi, sidomos kur është i qetë dhe jo i ngarkuar emocionalisht (si për shembull një roman relaksues ose një tekst shkollor monoton), mund t’i japë trurit një ndjesi sigurie dhe relaksi. Në këto raste, truri e lidh këtë gjendje me momentet kur jemi gati për të fjetur. Në mënyrë të pavetëdijshme, ai fillon të prodhojë më shumë melatoninë – hormonin e gjumit – duke shkaktuar ndjesinë e përgjumjes.
Lodhja e syve dhe ndikimi në përgjumje
Një tjetër faktor që na bën të na zërë gjumi gjatë leximit është lodhja e syve. Leximi për një kohë të gjatë, sidomos në pajisje elektronike si telefoni apo tableti, i lodh muskujt e syrit. Kjo lodhje vizuale shkakton një ndjesi peshe në sytë tanë dhe mund të na çojë drejt gjumit, edhe nëse nuk jemi fizikisht të lodhur. Nëse lexon në dritë të ulët ose me një ndriçim jo të përshtatshëm, efekti është edhe më i theksuar.
Roli i pozicionit të trupit
Mënyra si jemi ulur ose shtrirë gjatë leximit ndikon ndjeshëm në këtë fenomen. Shpesh lexojmë të shtrirë në krevat ose të mbështetur në kolltuk, që janë pozicione të ngjashme me ato që marrim kur jemi gati për të fjetur. Trupi i dërgon trurit sinjale që lidhen me relaksin dhe pushimin, dhe kështu gjumi na afrohet natyrshëm.
Përmbajtja e leximit dhe ndikimi emocional
Jo çdo tekst na bën përgjumës. Nëse lexojmë diçka shumë interesante, emocionale ose që na mban të mbërthyer, është më e vështirë të na zërë gjumi. Por nëse leximi është rutinë, pa ndonjë emocion të fortë dhe kërkon përqendrim pa stimuj të jashtëm, atëherë truri ka më shumë gjasa të “shkëputet” dhe të kalojë në gjendje përgjumjeje.
Stili i jetës dhe ndikimi i lodhjes fizike
Leximi shpesh bëhet në fund të ditës, kur trupi është tashmë i lodhur. Në këto raste, edhe një aktivitet i lehtë si leximi është i mjaftueshëm për të aktivizuar procesin e gjumit. Nëse keni kaluar një ditë të ngarkuar fizikisht apo mendërisht, trupi do të kërkojë pushim me çdo rast që i jepet.
A është gjë e keqe që na zë gjumi gjatë leximit?
Jo domosdoshmërisht. Në fakt, leximi është një nga mënyrat më të mira për të qetësuar mendjen dhe për të përgatitur trupin për gjumë. Shumë ekspertë të gjumit rekomandojnë leximin si një rutinë përpara gjumit. Por nëse leximi i gjatë të pengon të përfundosh materiale të rëndësishme ose ndikon në përqendrimin tënd, mund të jetë një shenjë që ke nevojë për më shumë pushim ose për të ndryshuar ambientin ku lexon.
Si ta shmangim përgjumjen gjatë leximit?
Nëse dëshiron të jesh më vigjilent gjatë leximit, këto janë disa këshilla praktike:
- Lexo në një ambient të ndriçuar mirë.
- Mbaji sytë të freskët: bëj pushime çdo 20 minuta dhe shiko larg.
- Zgjidh një pozicion uljeje aktiv dhe shmang shtrirjen.
- Lexo materiale interesante që të mbajnë të angazhuar.
- Mos lexo kur je shumë i lodhur apo pas një vakti të rëndë.
Përgjigjja ndaj pyetjes “Pse na zë gjumi duke lexuar?” qëndron në kombinimin e faktorëve fizikë, mendorë dhe emocionalë. Leximi është një aktivitet i qetë, që kërkon fokus dhe shpesh lidhet me relaksin. Në një trup të lodhur dhe një ambient të qetë, ai kthehet lehtësisht në një “urë” drejt gjumit. Nuk është shenjë e diçkaje të keqe – përkundrazi, mund të jetë tregues që trupi yt ka nevojë për pushim. Megjithatë, nëse leximi bëhet pjesë e rutinës sonë të përditshme dhe mësojmë si ta menaxhojmë përqendrimin, mund të përfitojmë shumë nga ai, pa fjetur para kohe.