Ka shumë pyetje që na vijnë natyrshëm kur vëzhgojmë botën përreth nesh. Njëra prej tyre është ajo që shumica prej nesh e kemi menduar qoftë dhe për një çast: pse bora është e bardhë? Duket si një mister i thjeshtë, por pas këtij “vellimi të bardhë” që mbulon tokën, fshihen disa procese fizike shumë interesante dhe një përzierje perfekte mes dritës, akullit dhe mënyrës si funksionon syri ynë.
Le ta zbërthejmë bashkë këtë pyetje të bardhë dhe magjepsëse.
Bora: çfarë është në të vërtetë?
Bora nuk është thjesht ujë i ngrirë. Ajo përbëhet nga kristale akulli që formohen kur avulli i ujit në atmosferë ngrihet direkt në një gjendje të ngurtë, pa kaluar në gjendje të lëngshme. Këto kristale të akullta bashkohen për të krijuar flokët e borës, që bien ngadalë nga qielli duke formuar shtresat që mbulojnë rrugët, çatitë dhe pyjet.
Por si lidhet kjo strukturë me ngjyrën e bardhë?
Drita, reflektimi dhe kristalet
Ngjyra e borës lidhet drejtpërdrejt me mënyrën se si drita e diellit ndërvepron me kristalet e akullit. Drita e bardhë që na vjen nga dielli përbëhet nga një përzierje e të gjitha ngjyrave të spektrit (kuqe, portokalli, e verdhë, jeshile, blu, vjollcë). Këtë e dimë nga fenomeni i ylberit, që ndodh kur rrezet përthyhen dhe ndahen.
Kur drita bie mbi një objekt, ajo mund të përthithet, të përthyhet ose të reflektohet. Kristalet e borës kanë një strukturë shumë të ndërlikuar, të pasur me kënde, sipërfaqe dhe boshllëqe të vogla mes grimcave të akullit. Kjo bën që rrezet e dritës të përthyhen dhe të reflektohen shumë herë brenda flokut të borës, para se të dalin jashtë.
Rezultati i këtij procesi është që të gjitha ngjyrat e spektrit shpërndahen në mënyrë të barabartë, dhe kur të gjitha ngjyrat bashkohen, ne i perceptojmë si ngjyrë të bardhë. Kjo është arsyeja kryesore pse bora duket e bardhë.
Pse akulli duket ndryshe?
Tani mund të pyesni: “Po mirë, pse akulli është i tejdukshëm ose blu në ndonjë rast, ndërsa bora është e bardhë?” Përgjigjja lidhet me mënyrën se si drita kalon përmes materialit.
Një copë akulli është një masë e dendur dhe kompakte. Drita mund të kalojë përmes saj me pak përthyerje, kështu që ajo duket transparente ose pak blu, sidomos kur është shumë e trashë. Nga ana tjetër, bora ka një strukturë të lirshme, të shpuar dhe shumëreflektive, duke bërë që drita të mos kalojë, por të shpërndahet. Kjo shpërndarje masive është ajo që e bën ngjyrën e borës të duket bardhë e ndritshme.
Roli i ajrit në këtë pamje të bardhë
Flokët e borës përmbajnë gjithashtu shumë ajër të bllokuar midis kristaleve. Ky ajër ndihmon në shpërndarjen e dritës në shumë drejtime, duke forcuar edhe më shumë efektin e reflektimit dhe përhapjes. Prandaj, shtresa e borës në tokë na duket edhe më e bardhë, sidomos kur ka ndriçim të mirë.
Kjo është arsyeja pse bora në mesditë, nën dritën e diellit, shkëlqen aq fort sa ndonjëherë na detyron të vëmë syze dielli!
Kur bora nuk është e bardhë?
Në kushte të caktuara, bora mund të mos duket e bardhë. Për shembull:
- Nëse ka ndotje në atmosferë, flokët e borës mund të përthithin grimca pluhuri dhe të duken gri ose kafe.
- Bora që qëndron për një kohë të gjatë në tokë, sidomos pranë rrugëve apo në qytete, shpesh mbushet me papastërti dhe humbet pamjen e bardhë të pastër.
- Në ndonjë rast shumë të rrallë, bora mund të marrë nuanca rozë ose të kuqe për shkak të pranishmërisë së mikroorganizmave si algat që jetojnë në kushte ekstreme.
Këto përjashtime vetëm sa na tregojnë se ngjyra e borës varet shumë nga mjedisi dhe mënyra si ajo ndërvepron me dritën dhe substancat përreth.
Një detaj i vogël, një magji e madhe
Pra, bora është e bardhë jo sepse kristalet e saj janë të bardhë, por sepse ato shpërndajnë të gjithë dritën që marrin, pa përthithur ndonjë ngjyrë specifike. Është një kombinim perfekt i shkencës së dritës, strukturës së akullit dhe mënyrës se si funksionon syri i njeriut. Një fenomen i thjeshtë në dukje, por thellësisht magjepsës në thelb.
Tani që e di përgjigjen, herën tjetër që do të shkelësh mbi borë, ndoshta do ta shohësh me më shumë vlerësim, jo vetëm si freski dimri, por si një reflektim i ndritshëm i mrekullive të natyrës dhe dritës.