Ka ndodhur ndonjëherë që të ndiheni të shqetësuar, të tensionuar apo me zemër që rreh fort, edhe pse në pamje të parë gjithçka duket në rregull? Nëse po, mos u shqetësoni — nuk jeni të vetëm. Shumë njerëz përjetojnë ankth pa një arsye të dukshme, dhe kjo është një dukuri shumë më e zakonshme sesa mendojmë. Por pse ndodh kjo? Çfarë e shkakton ndjesinë e ankthit kur nuk ka ndonjë rrezik real? Le ta zbulojmë së bashku.
Çfarë është ankthi?
Ankthi është një reagim normal i trupit ndaj stresit. Ai është si një alarm i brendshëm që na paralajmëron për rrezik, edhe nëse ai rrezik është i mundshëm apo i përfytyruar. Kur jemi përballë një situate të rrezikshme — si një intervistë pune apo një fjalim para publikut — trupi lëshon hormone si adrenalina që na përgatisin për “luftë apo ikje”. Kjo është krejt normale.
Por ndonjëherë, ky sistem alarmi ndizet edhe kur nuk ka një kërcënim real përreth. Këtu lind pyetja kryesore: pse përjetojmë ankth pa një arsye të qartë?
Ankthi “pa arsye” ka gjithsesi arsye
Edhe nëse ankthi duket sikur vjen nga askund, shpesh ekziston një arsye më e thellë që nuk është menjëherë e dukshme. Truri ynë është një mekanizëm kompleks që shpesh vepron në mënyrë të pavetëdijshme. Mund të ndodhë që nënndërgjegjja jonë të përpunojë informacione që ne vetë nuk i vërejmë në mënyrë aktive, siç janë:
- Një kujtim i pakëndshëm i shtypur nga e kaluara
- Stresi i grumbulluar gjatë ditëve të fundit
- Ndryshimet hormonale ose fizike në trup
- Probleme të fshehura të shëndetit mendor
Pra, ndonëse nuk e dimë pse po ndihemi ashtu, trupi dhe truri ynë mund të jenë duke reaguar ndaj një shqetësimi të brendshëm.
Trupi flet më shpejt se mendja
Ndonjëherë, ankthi manifestohet fillimisht nëpërmjet simptomave fizike: rrahje të shpejta zemre, ndjesi gulçimi, djersitje ose dridhje. Këto sinjale vijnë më shpejt se sa arrijmë ne të kuptojmë se çfarë po ndodh. Trupi vepron automatikisht, sikur të thotë: “Diçka nuk shkon”, edhe nëse nuk ka rrezik të vërtetë.
Kjo shpesh ndodh tek personat që janë të ndjeshëm emocionalisht, kanë përjetuar trauma ose janë në një fazë me shumë ngarkesë psikologjike.
Ndikimi i mendimeve të pavetëdijshme
Mendimet tona, edhe ato që nuk i kuptojmë në mënyrë të ndërgjegjshme, mund të kenë një ndikim të fortë në gjendjen emocionale. Këto mendime “të fshehura” mund të jenë si: “Nuk do ia dal”, “Gjërat do shkojnë keq” ose “Do ndodhë diçka e keqe”. Edhe pa e kuptuar, këto bindje ushqejnë ankthin dhe e mbajnë atë të gjallë në sfondin e mendjes.
Faktorët biologjikë dhe gjenetikë
Disa njerëz kanë më shumë predispozitë për të përjetuar ankth, për shkak të faktorëve gjenetikë. Gjithashtu, çekuilibrat kimikë në tru, sidomos në nivelin e neurotransmetuesve si serotonina dhe dopamina, mund të ndikojnë në mënyrën se si përjetojmë stresin dhe emocionet.
Në disa raste, ankthi mund të lidhet me çrregullime si çrregullimi i ankthit të përgjithshëm, çrregullimi panik, apo ankthi social — të cilat kërkojnë trajtim profesional.
Stili i jetesës dhe rutina e përditshme
Fjetja e pakët, dieta e çrregullt, mungesa e aktivitetit fizik dhe përdorimi i lartë i kafeinës ose alkoolit mund të kontribuojnë në shtimin e ndjesisë së ankthit. Trupi ka nevojë për një ritëm të balancuar për të qëndruar i qetë.
Për shembull, konsumimi i tepruar i kafesë mund të shkaktojë rrahje të shpejta zemre dhe ndjesi tensioni — gjë që mund të ngatërrohet me ankthin. Po ashtu, mungesa e gjumit ndikon në aftësinë e trurit për të përpunuar emocionet.
Ankthi si sinjal që duhet dëgjuar
Në vend që ta shohim ankthin si një armik, ndonjëherë është më mirë ta konsiderojmë si një sinjal. Ai mund të jetë një mënyrë që trupi dhe mendja jonë po përpiqen të na tregojnë se diçka në jetën tonë ka nevojë për vëmendje — qoftë stresi në punë, marrëdhëniet personale apo mungesa e pushimit.
Prandaj, në vend që të mundohemi ta “fshehim” ankthin, mund të ndihmojë më shumë të ndalemi, të reflektojmë dhe të pyesim veten: “Çfarë po ndodh brenda meje?”
Çfarë mund të bëjmë për ta menaxhuar ankthin?
Nëse ankthi shfaqet shpesh dhe pa shkak të dukshëm, disa hapa praktikë mund të ndihmojnë:
- Frymëmarrje e thellë dhe e vetëdijshme – e ndihmon trupin të qetësohet.
- Aktivitet fizik i rregullt – ndihmon në lirimin e hormoneve të mirëqenies.
- Ditari emocional – shkruani si ndiheni, pa filtra. Mund të nxirrni në pah shkakun e fshehur.
- Rutina e qëndrueshme ditore – gjumë i mjaftueshëm, ushqim i shëndetshëm dhe pushim.
- Biseda me një psikolog – ndihmon në identifikimin dhe përpunimin e mendimeve të padukshme.
Ankthi pa arsye të dukshme nuk është as imagjinatë, as dobësi. Ai është një reagim real i trupit dhe mendjes, që shpesh buron nga faktorë të brendshëm, emocionalë apo biologjikë. Duke kuptuar mekanizmat që qëndrojnë pas këtij fenomeni, mund të mësojmë ta menaxhojmë më mirë dhe të jetojmë me më shumë qetësi.
Në fund të ditës, trupi dhe mendja jonë duan të na mbrojnë. Ndonjëherë, ajo ndjenjë ankthi është thjesht një thirrje për t’u kujdesur më shumë për veten.